Poziom Witaminy D: czym różni się badanie 25(OH) od 1,25(OH)2?

Witamina D jest jedną z najczęściej omawianych witamin w ostatnich latach - głównie ze względu na jej wpływ na odporność, układ kostny i metabolizm wapnia. W laboratoriach można spotkać się z dwoma różnymi oznaczeniami: Witamina D3 metabolit 25(OH) (kalcydiolu) i Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2 (kalcytriolu). Oba związki są metabolitami tej samej witaminy, ale ich znaczenie kliniczne jest zupełnie inne. Zrozumienie tej różnicy pozwala uniknąć błędów w diagnostyce i lepiej zrozumieć decyzje lekarza.

Jak powstają metabolity witaminy D?

25(OH) (kalcydiol) - powstaje w wątrobie z witaminy D3 dostarczonej ze słońca, diety lub suplementów. To forma magazynowa, która krąży we krwi w największym stężeniu i ma stosunkowo długi okres półtrwania (2–3 tygodnie).

1,25(OH)2 (kalcytriol) - powstaje w nerkach (a w pewnych warunkach także poza nimi, np. w komórkach układu odpornościowego) z 25(OH)D pod wpływem enzymu 1α-hydroksylazy. To forma aktywna biologicznie, działająca jak hormon. Jej okres półtrwania jest bardzo krótki - kilka godzin.

Badanie 25(OH) - złoty standard w ocenie poziomu witaminy D

• To najbardziej stabilny i wiarygodny wskaźnik ogólnego zaopatrzenia organizmu w witaminę D.
• Ocenia długoterminowe zapasy witaminy.
• Wynik badania pozwala określić, czy występuje niedobór, prawidłowe stężenie czy nadmiar witaminy.
• Badanie zaleca się m.in. w: osteoporozie, bólach mięśniowo-kostnych, planowaniu ciąży, u dzieci, osób starszych czy pacjentów przyjmujących przewlekle niektóre leki (np. przeciwpadaczkowe, glikokortykosteroidy).
• Jest podstawą decyzji o włączeniu lub modyfikacji suplementacji.

Badanie 1,25(OH)2 - kiedy ma znaczenie?

• To oznaczenie dotyczy aktywnej, hormonalnej formy witaminy D, która reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową.
• Mimo że pełni kluczowe funkcje w organizmie, nie nadaje się do rutynowej oceny niedoborów, ponieważ:
  - jej poziom bywa prawidłowy nawet przy wyczerpanych zapasach 25(OH),
  - stężenie zmienia się dynamicznie, zależy od pracy nerek, stężenia wapnia, fosforanów i parathormonu.
• Badanie 1,25(OH)2 zlecane jest głównie w szczególnych sytuacjach:
  - przewlekła choroba nerek,
  - zaburzenia czynności przytarczyc (różnicowanie pierwotnej i wtórnej nadczynności),
  - hiperkalcemia o niejasnej przyczynie,
  - sarkoidoza i inne choroby ziarniniakowe,
  - niektóre chłoniaki,
  - rzadkie defekty metaboliczne związane z witaminą D.

Różnice praktyczne między badaniami

Kiedy i  które badanie wybrać?

• Jeśli chcesz sprawdzić, czy masz niedobór witaminy D → zbadaj 25(OH).
• Jeśli cierpisz na chorobę nerek, przytarczyc, masz wysokie stężenie wapnia lub lekarz podejrzewa rzadkie choroby metaboliczne → zlecone może być 1,25(OH)2.
• Oba badania się nie zastępują, a uzupełniają, odpowiadając na różne pytania diagnostyczne.